Wat is dementie?
Dementie is een verzamelnaam voor een groep aandoeningen waarbij de hersenen informatie niet meer goed kunnen verwerken. Mensen met dementie krijgen te maken met een geleidelijke achteruitgang van cognitieve functies, zoals het geheugen, het denkvermogen, het taalgebruik en het herkennen van mensen en voorwerpen. Uiteindelijk heeft dementie ook invloed op het dagelijks functioneren en het gedrag.
Dementie
Dementie komt vooral voor bij ouderen, maar het is geen normaal onderdeel van het ouder worden. Er zijn ook jongere mensen die dementie krijgen; dit noemen we jongere mensen met dementie of dementie op jonge leeftijd (voor het 65e levensjaar).
Verschillende vormen van dementie
Er zijn meerdere vormen van dementie, waarvan de meest voorkomende zijn:
- Ziekte van Alzheimer
De meest voorkomende vorm van dementie. Kenmerkend zijn geheugenverlies, moeite met taal en het verliezen van de weg in bekende omgevingen. In de hersenen zijn afwijkingen zichtbaar, zoals ophopingen van eiwitten (plaques en tangles). - Vasculaire dementie
Ontstaat door beschadigingen in de hersenen als gevolg van problemen met de bloedvaten, bijvoorbeeld door een beroerte of kleine herseninfarcten. Symptomen kunnen plots beginnen en variëren sterk, afhankelijk van waar de schade in de hersenen zit. - Lewy body dementie
Bij deze vorm komen naast geheugenproblemen ook hallucinaties en motorische klachten voor die lijken op Parkinson. Mensen kunnen ook sterk wisselen in alertheid en helderheid van denken. - Frontotemporale dementie (FTD)
Komt vaker voor bij jongere mensen. Deze vorm tast vooral het voorste deel van de hersenen aan, wat kan leiden tot gedragsveranderingen, impulsief gedrag en taalproblemen.
Symptomen van dementie
De symptomen verschillen per persoon en per type dementie, maar veelvoorkomende kenmerken zijn:
- Vergeetachtigheid (vooral recente gebeurtenissen)
- Moeite met dagelijkse handelingen en plannen
- Problemen met taal of spreken
- Verwarring over tijd en plaats
- Slecht beoordelingsvermogen
- Veranderingen in stemming of gedrag
- Terugtrekking uit sociale activiteiten
In het begin zijn de symptomen vaak subtiel, maar na verloop van tijd worden ze ernstiger.
Diagnose en behandeling
De diagnose wordt meestal gesteld door een arts of specialist (zoals een geriater of neuroloog) op basis van gesprekken, testen, lichamelijk onderzoek en eventueel een hersenscan of bloedonderzoek. Er is op dit moment geen genezing mogelijk voor dementie, maar wel behandelingen die kunnen helpen bij het verlichten van de symptomen of het vertragen van de achteruitgang.
Ondersteuning bestaat uit:
- Medicatie (zoals cholinesteraseremmers bij Alzheimer)
- Begeleiding en structuur in het dagelijks leven
- Ondersteuning voor mantelzorgers
- Activiteiten en therapieën die het functioneren kunnen bevorderen
Leven met dementie
Dementie heeft een grote impact, zowel op de persoon zelf als op zijn of haar naasten. Het dagelijks leven verandert, en er is vaak steeds meer hulp nodig. Goede begeleiding, begripvolle communicatie en een veilige, gestructureerde omgeving kunnen helpen om zo lang mogelijk zelfstandig en met kwaliteit van leven te functioneren.
In Nederland zijn er verschillende organisaties die informatie, hulp en ondersteuning bieden, zoals Alzheimer Nederland, dementienetwerken, casemanagers en dagbesteding voor mensen met dementie.
Tips voor mantelzorgers van mensen met dementie
Zorgen voor iemand met dementie is waardevol, maar kan ook emotioneel en lichamelijk belastend zijn. Als mantelzorger sta je vaak voor grote uitdagingen. De volgende tips kunnen helpen om beter met de situatie om te gaan en ook goed voor jezelf te blijven zorgen.
1. Blijf geduldig en rustig
Mensen met dementie kunnen zich verward, angstig of gefrustreerd voelen. Probeer rustig te blijven, ook als het gedrag moeilijk of onvoorspelbaar is. Jouw kalmte helpt hen zich veiliger te voelen.
2. Houd communicatie eenvoudig
Gebruik korte zinnen, spreek langzaam en duidelijk, en stel één vraag tegelijk. Geef de persoon de tijd om te reageren. Non-verbale signalen zoals een glimlach, aanraking of oogcontact zijn ook belangrijk.
3. Zorg voor structuur
Een vaste dagindeling geeft houvast. Herhaling en routine helpen de persoon met dementie zich minder verward te voelen. Gebruik visuele hulpmiddelen of pictogrammen als dat helpt.
4. Stimuleer zelfredzaamheid
Laat de persoon zoveel mogelijk zelf doen, ook al duurt het langer. Dit bevordert het gevoel van eigenwaarde en behoud van vaardigheden. Help alleen waar nodig.
5. Gebruik herinneringen en vertrouwde elementen
Foto’s, muziek of voorwerpen van vroeger kunnen fijne herinneringen oproepen en rust geven. Een gesprek over het verleden kan vaak makkelijker verlopen dan praten over het heden.
6. Let op signalen van overbelasting bij jezelf
Zorg goed voor jezelf. Neem op tijd rust, praat met anderen over je ervaringen en schaam je niet om hulp te vragen. Overbelasting ligt snel op de loer.
7. Zoek ondersteuning
Er zijn veel vormen van ondersteuning beschikbaar:
- Casemanagers dementie
- Dagopvang of dagbesteding
- Lotgenotengroepen of gespreksgroepen
- Hulp via de gemeente (Wmo)
- Vrijwilligersorganisaties of respijtzorg
8. Blijf contact houden met anderen
Blijf sociale contacten onderhouden en onderneem af en toe iets voor jezelf. Even loskomen van de zorgtaken is geen egoïsme, maar noodzakelijk om het vol te houden.
9. Wees voorbereid op verandering
Dementie is een progressieve aandoening: de situatie zal langzaam veranderen. Probeer vooruit te denken en bespreek tijdig de mogelijkheden voor toekomstige zorg of opname als dat nodig wordt.